ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ ΚΑΙ ΑΛΚΟΟΛ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ

ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ ΚΑΙ ΑΛΚΟΟΛ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ

Μία έρευνα στο διαδίκτυο με λέξεις όπως ναρκωτικά και αλκοόλ αρκεί για να διαπιστώσει κανείς το μέγεθος του προβλήματος. Τ’ άρθρα είναι πάρα πολλά για τον απλούστατο λόγο ότι το αλκοόλ και τα ναρκωτικά σκοτώνουν. Τελεία και παύλα. Χωρίς μπορεί, ίσως, λίγο, πολύ. Απλά σκοτώνουν. Άλλες φορές αργά και σταθερά αλλά φορές γρήγορα και απότομα.

1. Αλκοόλ:

α. Συνέπειες:

H υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ προκαλεί εξάρτηση, σωματική και ψυχική. ‘Οταν πίνουμε αλκοόλ, μία ποσότητα αφομοιώνεται στο στομάχι και στον οισοφάγο από τον οποίον εισέρχεται το αλκοόλ και το υπόλοιπο εισέρχεται καθαρό, και χωρίς να αφομοιωθεί, στο αίμα κι έτσι σε όλο το σώμα. Ειδικά εάν το στομάχι είναι άδειο το αλκοόλ απορροφάται πιο γρήγορα ενώ αλλιώς καθυστερεί. Το συκώτι τελικά διαλύει το αλκοόλ το οποίο μετά αποβάλλεται από τα ούρα, προκαλώντας όμως έτσι βλάβες στο συκώτι (π.χ. κίρρωση του ήπατος). Συγκεκριμένα τα όργανα που συμβάλουν στην απορρόφηση και την αφομοίωση του αλκοόλ, όπως το στομάχι, το ήπαρ και το πάγκρεας είναι ευπαθή στο αλκοόλ με αποτέλεσμα να προκαλούνται γαστρίτιδες, παγκρεατίτιδα, καρκίνος του ήπατος και του παχέος εντέρου, βλάβες στον εγκέφαλο κλπ. Ακόμα ανάλογα με τα επίπεδα αλκοόλ στο αίμα μπορεί να προκληθεί από απώλεια μνήμης και δυσφορία μέχρι απώλεια αισθήσεων και κώμα με κίνδυνο της ζωής του χρήστη από μια καρδιακή κρίση ή διακοπή της αναπνοής.

Σημαντική επίσης είναι η σωματική εξάρτηση στο αλκοόλ με όλες τις βλαβερές της συνέπειες ακόμα και κατά την προσπάθεια διακοπής της χρήσης όπου εμφανίζονται συμπτώματα στέρησης, όπως τρεμούλιασμα των χεριών, της γλώσσας και των βλεφάρων, ταχυκαρδία, εφίδρωση, άγχος, πονοκέφαλος, αϋπνία, οπτικές ή ακουστικές παραισθήσεις, παραλήρημα και ψυχοκινητική διέγερση κ.α. Η χρόνια κατάχρηση αλκοόλ μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε βρογχίτιδα, πνευμονία, φυματίωση και καρδιοπάθεια, ενώ οι περισσότεροι θάνατοι από χρόνια κατάχρηση αλκοόλ οφείλονται στην καταστροφή του ήπατος, εφόσον εκεί μεταβολίζεται η μεγαλύτερη ποσότητα αλκοόλ (κίρρωση του ήπατος).

Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και οι επικίνδυνες συνέπειές του είναι βέβαια ένα περίπλοκο θέμα με πολλές σωματικές αλλά και ψυχολογικές πτυχές, για το οποίο κανείς πρέπει ν’ αναζητά βοήθεια και συμβουλές από γιατρό. Εμείς, θέλοντας να συμβάλουμε, προτείνουμε την πρόληψη και τον έλεγχο κατανάλωσης αλκοόλ ως τρόπο αντιμετώπισης του, ώστε να μη φτάσει κάποιος στην παραπάνω κατάσταση.

β. Εφηβεία και αλκοόλ:

Ειδικά για τους νέους και μάλιστα στην ευαίσθητη εφηβική ηλικία (σύμφωνα με την αμερικάνικη κλινική Mayo Clinic, η ηλικία έναρξης χρήσης αλκοόλ έχει μειωθεί και διαπιστώνεται σήμερα περίπου στα 12 έτη) η κατανάλωση αλκοόλ (αλλά και ναρκωτικών όπως αναφέρουμε παρακάτω) είναι ένα τεράστιο πρόβλημα με δύσκολες λύσεις.

Οι λόγοι που οι έφηβοι καταναλώνουν αλκοόλ είναι διάφοροι και περίπλοκοι και σχετίζονται με την προσπάθεια ταύτισης με τους ενήλικες ενώ κύριοι παράγοντες που επιτείνουν το πρόβλημα είναι οι συνομήλικες παρέες, η διαφήμιση και η συμπεριφορά της οικογένειας.

Πιο συγκεκριμένα, στη διαφήμιση το ποτό παρουσιάζεται σαν φυσιολογική, αποδεκτή, κοινωνική δραστηριότητα, αν θέλει κάποιος να περνά καλά και να είναι επιτυχημένος στις κοινωνικές και ερωτικές του σχέσεις. Καλοσχηματισμένα κορμιά, σεξ, πάρτυ, διασκέδαση, παρέες, δημοφιλία, όλα τα πετυχαίνεις πίνοντας…... Είσαι μέρος της παρέας, είσαι ο αρχηγός της παρέας, ο πιο δημοφιλής του σχολείου, ο «μάγκας» του σχολείου. ‘Ετσι η απολύτως φυσιολογική επιθυμία ενός εφήβου ν ‘ αποτελεί μέλος μίας ομάδας συνομήλικών του επιτυγχάνεται μέσα από το ποτό.

Η χρήση αλκοόλ έχει επίσης συνδεθεί με χαμηλά επίπεδα γονεϊκής ψυχολογικής στήριξης αλλά και γονεϊκού ελέγχου. Η έλλειψη στήριξης και ο χαλαρός έλεγχος οδηγεί όχι μόνο στη χρήση αλκοόλ, αλλά και σε χαμηλή αυτοπεποίθηση και μειωμένες κοινωνικές δεξιότητες. Μάλιστα στην προσπάθειά τους να είναι φιλελεύθεροι και δημοκρατικοί, οι γονείς δείχνουν πολλές φορές περισσότερη εμπιστοσύνη, ανοχή και δίνουν περισσότερη ελευθερία από αυτή που μπορεί να διαχειριστεί ένας έφηβος, αποφεύγοντας να είναι αυστηροί με ζητήματα όπως το αλκοόλ για να μην καταπιέσουν τα παιδιά και αντιδράσουν. ‘Ετσι όμως καταλήγουν να έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα, γιατί αυτό που χρειάζεται ο έφηβος είναι να έχει μεγαλώσει από τα μικρά του χρόνια με πολλή συζήτηση γύρω από τις βλαβερές συνέπειες του αλκοόλ και μεγάλη στήριξη της αυτοπεποίθησής του ώστε να μη χρειάζεται να αναζητήσει την αποδοχή και την αυτοεκτίμηση ή την εκτίμηση των φίλων του μέσα από το ποτό!

Ένας έφηβος που δεν έχει μάθει να εκτιμά τον εαυτό του, που δεν έχει αναπτύξει κοινωνικές δεξιότητες και δεν πατάει γερά στα πόδια του είναι επιρρεπής σε φίλους που βρίσκουν ως μοναδικό τρόπο επιβολής και αυτοπροβολής τη χρήση αλκοόλ και την ανεξέλεγκτη συμπεριφορά που αυτό προκαλεί. Τα παιδιά δε θέλουν να ξεχωρίζουν από την ομάδα και σε πολλές παρέες η αποχή από το αλκοόλ θεωρείται μέχρι και περίεργη. Φυσικά ο πειραματισμός είναι κύριο χαρακτηριστικό της εφηβείας, αλλά υπάρχει μεγάλη απόσταση από τον πειραματισμό ως τη συστηματική χρήση. Κανείς δεν θέλει να αποκλειστεί από την παρέα και να μείνει μόνος. Έτσι η ανάγκη για να ανήκει κάπου υπερισχύει του φόβου για τους οικογενειακούς κανόνες ή τις αρνητικές συνέπειες. Μόνο εάν έχει εμποτιστεί ένα παιδί από τα μικρά του χρόνια με την έννοια της κατάχρησης αλκοόλ μπορεί ως έφηβος ν’ αντισταθεί στα καλέσματα των συνομήλικων για υπερκατανάλωση αλκοόλ που συχνά οδηγεί σε προβλήματα υγείας, επικίνδυνες σεξουαλικές συμπεριφορές χωρίς τα κατάλληλα μέτρα προστασίας, χαμηλές σχολικές επιδόσεις, χρήση άλλων ουσιών όπως ναρκωτικών, αλκοολισμό στην ενήλικη ζωή.

γ. Τρόποι αντιμετώπισης:

i. Κατ’ αρχήν πρέπει οι ίδιοι οι γονείς να δίνουμε το σωστό παράδειγμα που προφανώς δεν είναι το «πίνω ένα ποτάκι για να με χαλαρώσει μετά την κακιά μέρα που είχα ή το πίνω ένα ποτάκι για να περάσω καλά» κλπ κλπ.

ii. Να δημιουργούμε ισορροπημένες και βαθιές σχέσεις με τα παιδιά μας από μικρή ηλικία, ώστε να παραμένουμε γονείς (και φίλοι αλλά σε ισορροπημένες «δόσεις») και τα παιδιά μας να θεωρούν φυσιολογική, αποδεκτή και αναμενόμενη μιά τιμωρία ή μία απαγόρευση έστω και εάν θυμώνουν –πράγμα φυσιολογικό- με αυτήν. Αλλιώς εάν ο γονιός είναι μόνο φίλος, όταν θα χρειαστεί να είναι αυστηρός με το παιδί του, ως φίλος θ’ αποτύχει και το παιδί απλά θα τον παρακούσει.

iii. Το χτίσιμο της αυτοπεποίθησης ενός παιδιού από την μικρή του ηλικία εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τους γονείς και αυτό είναι μία διαρκής διαδικασία δημιουργίας δυνατών βάσεων στήριξης του παιδιού. Χρειάζεται να ξοδέψει χρόνο ο γονιός για να δώσει στο παιδί μέσα από την αγάπη και τις ιδέες του τη στήριξη και τη διαμόρφωση ενός ολοκληρωμένου χαρακτήρα που δεν άγεται και φέρεται από επικίνδυνες συμπεριφορές άλλων. Ο γονιός επίσης θα μάθει στο παιδί του πώς να λύνει τα προβλήματά του, πώς να χαλαρώνει, πώς να διαχειρίζεται το άγχος του, πώς να ξεκουράζεται και πώς να διασκεδάζει και ότι επί παραδείγματι δεν οδηγούμε όταν πίνουμε, δεν πίνουμε μεγάλη ποσότητα αλκοόλ, δεν πίνουμε ποτά με μεγάλη περιεκτικότητα σε αλκοόλ κλπ

Και όταν ένας γονιός έχει υποψίες ότι πίνει και καταναλώνει αλκοόλ ο έφηβος γιός ή κόρη του δεν πρέπει να κρατάει τα μάτια κλειστά, αλλά αντίθετα πρέπει να προλάβει τα χειρότερα, επιβεβαιώνοντας κατ’ αρχήν την ίδια τη χρήση. Σ’ αυτό το σημείο μπαίνει και ο ρόλος των τεστ χρήσης αλκοόλ, τα περίφημα αλκοτέστ, με πολύ γρήγορη και εύκολη μέτρηση, που μπορεί να χρησιμοποιηθούν προληπτικά ή κατασταλτικά.

2. ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ

Ένα από τα σημαντικά προβλήματα της κοινωνίας μας είναι σίγουρα η χρήση ναρκωτικών που έχει λάβει διαστάσεις επιδημίας στους νέους και τους εφήβους. ‘Ερευνες μάλιστα δείχνουν ότι η πρώτη δοκιμή-μύηση γίνεται γύρω στα 12 χρόνια. Ο μέσος όρος ηλικίας πρώτης χρήσης μαριχουάνας είναι γύρω στα 14 χρόνια ενώ για το αλκοόλ είναι γύρω στα 12.

Στην Ευρώπη,πρόσφατες μελέτες σε 15χρονα παιδιά έδειξαν ότι η χρήση μαριχουάνας κυμαίνεται από το 10% έως το 40%.To υψηλότερο ποσοστό έχει αναφερθεί για τους έφηβους της Τσεχίας (44%),ακολουθεί η Ιρλανδία(39%),το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία (38%).  Στην Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο οι χρήστες κοκαΐνης μεταξύ 15 και 16 ετών είναι 4%-6%.Η χρήση κοκαΐνης από τους νέους αυξήθηκε σε Δανία, Ιταλία, Ισπανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Νορβηγία και Γαλλία.

α. Αίτια:

1. Οι επιρροές από συνομήλικους είναι τεράστιες σ’ αυτές τις ηλικίες που τα παιδιά αποζητούν να είναι αποδεκτά και αρεστά στους φίλους τους τόσο ώστε συχνά δοκιμάζουν τα ναρκωτικά προκειμένου να ενσωματωθούν στην παρέα. Η εφηβεία είναι μια κρίσιμη περίοδος που τα παιδιά θέλουν να δοκιμάζουν νέα πράγματα. Οι έφηβοι χρησιμοποιούν αλκοόλ και ναρκωτικά για πολλούς λόγους όπως για παράδειγμα από περιέργεια ή γιατί τους κάνει να νιώθουν σαν μεγάλοι.  Επίσης μπορεί να νομίζουν ότι μειώνει το στρες είτε γιατί τους κάνει να νιώθουν καλά ή ακόμη γιατί και οι άλλοι το κάνουν. Είναι πολύ δύσκολο κάποιος να προβλέψει ποιοι έφηβοι απλά θα δοκιμάσουν και θα σταματήσουν και ποιοι θα συνεχίσουν αναπτύσσοντας εθισμό και σοβαρά προβλήματα.
2. Γενετική προδιάθεση: Τελευταίες έρευνες δείχνουν ότι τα ποσοστά χρήσης ουσιών είναι υψηλότερα σε παιδιά εξαρτημένων ατόμων.
3. Oικογενειακές επιρροές και μιμητισμός επηρεάζουν τα παιδιά και αυξάνουν τις πιθανότητες εμπλοκής τους.
4. Περιέργεια, ανάγκη γι’ ανεξαρτησία και πειραματισμό, χαμηλή αυτοπεποίθηση, χαμηλός αυτοέλεγχος, έλλειψη οικογενειακών σχέσεων ή αντίθετα υπερβολική και αδικαιολόγητη αυστηρότητα, αδιαφορία στο μεγάλωμα και τα συναισθήματα του παιδιού.
5. ‘Επίσης η οικονομική κατάσταση παίζει μεγάλο ρόλο είτε γιατί νέοι και νέες που ζουν στη φτώχεια μέσα στην απελπισία και τη μοναξιά τους ψάχνουν λύση στα ναρκωτικά είτε γιατί ζουν μέσα στην αβεβαιότητα ενός μέλλοντος με ανεργία και χωρίς επαγγελματικές ευκαιρίες ανάπτυξης είτε αντίθετα γιατί έχουν μεγάλη οικονομική ευχέρεια που τους προκαλεί βαρεμάρα και ψάχνουν να πειραματιστούν με νέες συγκινήσεις και περιπέτειες για να καλύψουν τα κενά τους και την οικογενειακή  μοναξιά που συχνά νιώθουν καθώς συνήθως μεγαλώνουν σε οικογένειες χωρίς δυνατούς δεσμούς με απόντες και πολυάσχολους γονείς με τα παιδιά να μπαίνουν σε δεύτερο πλάνο.

Ο δρόμος που οδηγεί στα ναρκωτικά είναι ένας δρόμος χωρίς επιστροφή, στις περισσότερες περιπτώσεις. Και αργά ή γρήγορα οδηγεί στον θάνατο.

β. Ποια σημάδια φανερώνουν χρήση ναρκωτικών ουσιών;

• Αλλαγές στον ύπνο, τη διατροφή, απότομη αύξηση ή απώλεια βάρους, αλλαγές στις κινήσεις του έφηβου, πιο αργές, πιο γρήγορες, πιο απότομες.
• Ερυθρότητα στα μάτια, διεσταλμένες κόρες, απλανές βλέμμα, πρησμένο πρόσωπο, κόκκινο ή χλωμό.
• Τρεμούλιασμα άκρων, εφίδρωση έντονη, διάρροιες, ξηρόβηχας.
• Σημάδια από τρύπημα με βελόνες σε διαφορα μέρη του σώματος.
• Απότομες αλλαγές στη συμπεριφορά και τη διάθεση, εκνευρισμός και ευερεθιστότητα, επιθετική ή μυστικοπαθή συμπεριφορά, ξεσπάσματα θυμού, παράνοια, ψέματα, υπερβολική και αργή χρήση ομιλίας, δραματικές αλλαγές στο γούστο στη μουσική, στο ντύσιμο, στον ύπνο κλπ.
• Έλλειψη ενδιαφέροντος για πράγματα που πριν τον ενδιέφεραν.
• Μείωση σχολικής επίδοσης, αδικαιολόγητες απουσίες, αλλαγές παρέας και διακοπή μακροχρόνιων φιλίων, περίεργα τηλεφωνήματα από αγνώστους.
• Ψέματα, αντικείμενα που τελείως περίεργα «εξαφανίζονται» από το σπίτι.

Βέβαια όλα τα παραπάνω αποτελούν ενδείξεις απλά και μόνο και όχι αποδείξεις χρήσης, ενώ όλες οι παραπανω συμπεριφορές μπορεί και να οφείλονται σε φυσιολογικές αντιδράσεις ενός εφήβου που αναζητά περισσότερες ελευθερίες και αυτονομία. Οι γονείς μπορεί να αντιληφθούν κάτι το ασυνήθιστο αλλά χρειάζονται βοήθεια από ειδικούς για να γίνει η ακριβής διάγνωση για το τι συμβαίνει.

Σύμμαχός μας σε αυτήν την προσπάθεια να μάθουμε πραγματικά τι συμβαίνει είναι και τα προιόντα που ανιχνεύουν είτε μία είτε πολλές ναρκωτικές ουσίες. Τα τεστ Χρήσης Ναρκωτικών Ουσιών (Ινδική Κάνναβη, Κοκαϊνη κλπ) είναι πανεύκολα στη χρήση, ακριβή στο αποτέλεσμα, απλά και πολύ οικονομικά και ανιχνεύουν στα ούρα κοκαΐνη, ινδική κάνναβη, οπιούχα (2000), αμφεταμίνες, μεθαδόνη, βενζοδιαζεπίνες, μεθαμφεταμίνες) ενώ τ’ αποτελέσματα βγαίνουν αμέσως.

Υπάρχουν βέβαια και οι περιπτώσεις ναρκωτικών νέας γενιάς που λαμβάνει κάποιος χωρίς να το θέλει όπως τα ναρκωτικά με το όνομα «σιρόπια του βιασμού» (πχ Rohypnol) που ρίχνουν οι επιτήδειοι σε ποτά ανυποψίαστων κοριτσιών και αγοριών, τα οποία μειώνουν τις αντιστάσεις και προκαλούν απώλεια μνήμης προκειμένου ο βιασμός να καταστεί ευκολότερος. Το συνηθέστερο ναρκωτικό του βιασμού, το «ρούφι» ή «ύπνος» ή «βούλπε» είναι ένα ισχυρότατο ηρεμιστικό, που γίνεται ακόμα ισχυρότερο αν συνδυαστεί με αλκοόλ (ένα άλλο ισχυρό κατασταλτικό του κεντρικού νευρικού μας συστήματος) – τόσο ισχυρό που εκμηδενίζει την αντίσταση, αλλά και τη μνήμη μας (προδρομική αμνησία).  Όταν πια περάσει η επίδραση του φαρμάκου, η μνήμη μας επανέρχεται στη φυσιολογική της κατάσταση. Ως τώρα, η ουσία ανιχνεύεται στο αίμα έως και 72 ώρες μετά τη λήψη του και στα ούρα έως και 96 ώρες.  Σε αυτές τις περιπτώσεις βέβαια δεν ευθύνεται ο/η έφηβος (εκτός ίσως για την επιλογή των παρεών του), αλλά γίνεται θύμα άθελά του.  Ένας έλεγχος λοιπόν με το κατάλληλο προϊόν, εντός αυτού του χρονικού ορίου θα μας ενημερώσει τι πιθανόν συνέβη το προηγούμενο βράδυ.

(Το παραπάνω δεν αποτελεί ιατρικό κείμενο ούτε είναι γραμμένο από γιατρό. Αποτελεί απλή άποψη και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί ν΄αντικαταστήσει ιατρικές συμβουλές ή συμβουλές από ειδικούς στο συγκεκριμένο θέμα).